2022 жылдың 24 қарашасында Алматы қаласында «Қазақстанның су қауіпсіздігі: Іле және Ертіс өзендерінің трансшекаралық бассейндері» атты дөңгелек үстел өтті.
Дөңгелек үстелді ұйымдастырушы - Қазақстан Республикасы Ғылым және Жоғары білім Министрлігі, орындаушы - «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ.
Дөңгелек үстел отырысын ҚР ҰҒА академигі Ахметқал Рахметоллаұлы Медеу ашты.
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек құттықтау сөз сөйледі және «Қазақстанның орнықты дамуы - Республиканың су саясаты» тақырыбында баяндама жасап, еліміздің ғылыми-техникалық әлеуетін дамытуға байланысты көптеген мәселелерге тоқталды, әсіресе, жоғары оқу орындарында кадрлар даярлауда PhD докторлардың еліміздің жетекші ғылыми институттарында және шетелдерде өндірістік тағылымдамадан өтуінің маңыздылығына ерекше назар аударды.
Дөңгелек үстел отырысына экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі, ауыл шаруашылығы министрлігі, Ғылым комитеті, су ресурстары комитетінің өкілдері, КВР бассейндік басқармалары, халықаралық Аралды құтқару қорының қазақстандық бөлімшесі, су бейіні бойынша кадрлар даярлаумен және Қазақстанның су мәселелерінің әртүрлі аспектілерін зерттеумен айналысатын ғылыми-зерттеу мекемелері мен жоғары оқу орындарының өкілдері, сондай-ақ су мәселелері саласындағы жетекші ғалымдар мен мамандар қатысты.
Су ресурстарына қатысты өзгерістерді күту жағдайында Қазақстан Республикасын сумен қамтамасыз етуге байланысты мәселелер «География және су қауіпсіздігі институтының» ғылыми қызметінің басым бағыттарының бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасының Президенті Қ-Ж.К. Тоқаевтың су қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар пакетін енгізу қажеттігі туралы тапсырмасына сәйкес «Қазақстанның су қауіпсіздігі - орнықты даму факторы» тақырыбында ҚР ҰҒА академигі «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ Басқарма төрағасы Медеу Ахметқал сөз сөйледі.
Еліміздегі сумен қамтамасыз ету мәселесінің өткірлігі - қолда бар су ресурстарының шектелуі, олардың аумақ бойынша біркелкі бөлінбеуі, уақыт өте айтарлықтай өзгергіштігі, ластанудың жоғары дәрежесі, іргелес мемлекеттердің аумақтарынан келетін өзен ағынының азаюы, сондай-ақ климатқа байланысты ағынның кемуі сияқты мәселелердің республиканың тұрақты дамуына нақты қауіп төндіретіндігінде. Су тапшылығын анықтайтын бұл үдерістер мемлекетаралық су қатынастарының шиеленісуіне, табиғи аймақтардың өзгеруіне, шөлейттенудің күшеюіне ықпал етеді және елдің солтүстік аймақтарында астық өсіру аумағының қысқаруымен және елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етумен қатар жүреді.
Дөңгелек үстелдің негізгі мақсаты - «Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы өзендерінің трансшекаралық бассейндері: 2050 жылға дейінгі кезеңге климаттық өзгерістер мен шаруашылық қызмет жағдайында халықты және экономиканы тұрақты сумен қамтамасыз етудің ғылыми-қолданбалы негіздері» атты ірі ғылыми-техникалық бағдарламаның қорытындылары мен нәтижелерін талқылау болды.
География және су қауіпсіздігі институтының көрнекті ғалымдары, сондай-ақ су шаруашылығы саласының мамандары, ҰБТ дөңгелек үстелінің қонақтары, қатысушылардың назарын ҚР су кодексін жетілдіру қажеттілігіне, су ресурстарын ұтымды және тиімді пайдалану жолдарына аударған Қыпшақбаев Нариман Қыпшақбайұлы (ХКВК Қазақ филиалдарының директоры) сияқты ғалымдар өз нәтижелерімен және осы мәселені шешу жайында баяндама жасады. Сәрсембеков Төлеген Тәжібайұлы (эксперт-су жолын бақылаушы) гидрологиялық желіні, ең алдымен шекаралық бақылау жақтауларын қалпына келтіру қажеттігі туралы ұсыныс жасады, сондай-ақ алынған нәтижелерді қолданудың ыңғайлылығы үшін су саласының мамандарына арнап, нұсқаулық ретінде жалпы жиынтық том құруды ұсынды. Тлеулесова Анара Имангазиевна (Құқықтық бақылау департаментінің су заңнамасының сақталуын бақылау бөлімінің бастығы, тәуелсіз сарапшы) Балқаш көлінің деңгейінің төмендеуіне алаңдаушылық білдірді, ол көл суының 341 МБС-тан төмен деңгейге түсуі экологиялық апаттқа әкелуі мүмкін екендігін ескертті. Әмірхан Қадырбекұлы Кеншімов (ҚР ХҚЕС су ресурстары департаментінің бас маманы) су тапшылығының өсуі жағдайында Қазақстанның су ресурстарын жоспарлау және бақылау үшін су шаруашылығы мәселелері бойынша бірыңғай орталық құру қажеттігін атап өтті. Исламов Есенбай Исраилович (КНАИУ-дің ғылыми жұмыстар және халықаралық қатынастар жөніндегі проректоры) өз сөзінде су саласындағы кадрлардың, атап айтқанда, су инженері, гидротехник, гидролог, гидромелиоратор сияқты мамандықтардың тапшылығын атап өтті, сондай-ақ еліміздің жоғары оқу орындарында су бейіні мамандары үшін гранттар санын ұлғайту қажеттілігі туралы айтып өтті. Түсіпова Қамшат Маратқызы (су ресурстарын басқаруды интеграциялау жөніндегі сарапшы, ӘТҚ) су бойынша бірыңғай деректер базасын құру және Қазгидромет желісінің барлық су объектілеріне мониторинг жүргізу қажеттігін атап өтті.
Дөңгелек үстел барысында айтылған барлық мәселелер мен ұсыныстар хаттамаланып, су ресурстары саласындағы мүдделі тұлғалар мен мемлекеттік органдарға ұсынылды.
География және су қауіпсіздігі институтының зерттеу нәтижелері нақты су шаруашылығы бассейндеріне қатысты су қауіпсіздігін шешуге арналған «Қазақстанның су қауіпсіздігі: Іле және Ертіс өзендерінің трансшекаралық бассейндері» атты тақырыпппен жарық көрген 8 томдық монографияда көрініс тапты. Мұндай монография бұрын-соңды болмаған, мұндай ғылыми еңбек Қазақстанда алғаш рет жарияланды.
