"География және су қауіпсіздігі институты" АҚ іргелі және практикалық маңызы бар ғылыми зерттеулері.
Іргелі және қолданбалы зерттеулердің нәтижелері
"География және су қауіпсіздігі институтының" зерттеулері Қазақстан Республикасының орнықты дамуының геосаяси, Су шаруашылығы, әлеуметтік-экономикалық және экологиялық аспектілерін ғылыми қамтамасыз етумен байланысты.
Институттың су қауіпсіздігі саласындағы зерттеулерінің негізгі бағыты су ресурстарының күтілетін климаттық өзгерістері және іргелес мемлекеттер аумақтарынан трансшекаралық ағысқа шаруашылық әсер ету жағдайларында республика өңірлерінің халқын, өндірісін, табиғатын тұрақты сумен қамтамасыз ету жөніндегі стратегиялық іс-шараларды негіздеу болып табылады.
Егемен Қазақстанның су ресурстары саласындағы даму жылдарындағы зерттеулер нәтижесінде алынған жетістіктер:
· Қазақстанның табиғи-шаруашылық жүйелерінің су қауіпсіздігін қамтамасыз етудің тұжырымдамалық негіздері, ҚР сумен қамтамасыз ету сценарийлерін бағалау әдістері;
· Үкіметтің тапсырмасы бойынша География институты Көксарай су қоймасын жобалау және салу қажеттілігінің сараптамалық негіздемесін орындады (ҚР Үкіметінің 23.08.2005 ж. №944 Қаулысы).
· Қазақстанның су ресурстарын бағалау және сумен қамтамасыз ету мәселелері бойынша. Зерттеу нәтижелері 06.03.2012 жылғы Қауіпсіздік Кеңесінің отырысында баяндалып, мақұлданды. Қазақстанда және посткеңестік кеңістікте алғаш рет зерттеу нәтижелері 30 томдық монографияда ұсынылған.
· Институт "Қазақстан Республикасының су қауіпсіздігі: "Қазақстанның су ресурстары және оларды пайдалану" геокеңістіктік ақпараттық жүйесі "(2014-2016 жж.);" Қазақстан Республикасының су қауіпсіздігі-тұрақты сумен қамтамасыз ету стратегиясы " (2015-2017 жж.) сияқты ірі ғылыми – техникалық бағдарламаларды Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің 2012 жылғы 06 наурыздағы шешіміне сәйкес орындады.
· Соңғы жылдары География және су қауіпсіздігі институты Қазақстан Республикасы экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің су ресурстары комитетімен келісім-шарт бойынша бірқатар ғылыми-техникалық жобаларды жүзеге асыруда (тендерлік тапсырма):
"Көлдер атласын әзірлеу" (2016-2019 жж.),
"Ертіс алабының табиғи-шаруашылық жүйесінің аумақты ауыл шаруашылығына игеру перспективаларын және су ресурстарын бассейнаралық қайта бөлуді ескере отырып, сумен қамтамасыз етілуін бағалау және болжау" (2017-2018 жж.),
"Қазақстан өзендерінің паспорттарын әзірлеу" (2019-2021 жж.).
- "Қазақстандық Қолданбалы Экология Агенттігі" ЖШС тапсырысы бойынша институт "метеорологиялық сипаттамалардың кеңістік-уақытша өзгергіштігін есепке ала отырып, Шығыс Балқаш салаларының су ресурстарын бағалау" бағдарламасын орындаушы болды (2017-2018 жж.).)
- Қазіргі уақытта институтта "Ұлттық қауіпсіздік және қорғаныс" ғылымды дамытудың басым бағыты бойынша "Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы өзендерінің трансшекаралық алаптары: 2050 жылға дейінгі кезеңге климаттық өзгерістер мен шаруашылық қызмет жағдайларында халықты және экономиканы тұрақты сумен қамтамасыз етудің ғылыми-қолданбалы негіздері" (2018-2020 жж.) атты ірі ғылыми-техникалық бағдарлама орындалуда (ҚР Үкіметінің 22.06.2018 ж. № 370 қаулысы).
- Институт Іле және Ертіс трансшекаралық өзендерінің алаптарында ҚХР-мен мемлекетаралық су бөлу жөніндегі келіссөз процесін ғылыми қамтамасыз ету бойынша жауапты жұмысты орындайды (тұрақты негізде);
- Континент ішіндегі мұздық жүйелердің су-мұз теңгерімінің құрамдастарын есептеу теориясы мен әдістері, климаттың ықтимал өзгерістерін ескере отырып, мұздық жүйелердің динамикасын болжау әдістемесі;
- Қар көрсеткіштерін есептеу және картографиялау теориясы мен әдістері, оның ішінде зерттелмеген аудандар үшін;
- Солтүстік Тянь-Шань мұздықтарының біріздендірілген каталогтарын жасау;
- Қазақстанның және Орталық Азияд іргелес елдеріндегі қар-мұз ресурстарын зерттеуге байланысты жұмыстардың үлкен блогының нәтижелері жетекші шетелдік мамандардың мойындауына ие болды, бұл Қазақстан Республикасының Үкіметі мен ЮНЕСКО арасындағы 29.05.2012 жылғы келісімімен 28.05.2020 ж.ЮНЕСКО қамқорлығымен География және су қауіпсіздігі институты жанында Орта Азия аймақтық гляциологиялық орталығының құрылуына негіз болды.
Енгізу:
- Су ресурстарын болжауға, жоспарлауға, жобалауға және жедел басқаруға арналған "Қазақстанның су ресурстары: бағалау, болжау, Басқару" 30 томдық монографиясы;
- *Көксарай су қоймасы құрылысының жобасында іске асырылған Арал теңізі алабының қазақстандық бөлігіндегі Сырдария өзен ағынын қарсы реттеудің гидроэкологиялық негіздемесі;
- Атыраулық көл жүйелері мен су шаруашылығы инфрақұрылымын қайта құру жобаларында пайдаланылған Сырдария атырауындағы су ресурстарын біріктіріп басқарудың гидрологиялық негіздемесі;
- Іле және Ертіс трансшекаралық өзендерінің алаптарында ҚХР-мен мемлекетаралық су бөлу жөніндегі келіссөз процесін ғылыми қамтамасыз ету;
- ЮНЕСКО қамқорлығымен Орталық Азия аймақтық гляциологиялық орталығын құру.
Қауіпті табиғи процестер саласында
- Табиғи қауіптер мен қауіптерді бағалау және картографиялау теориясы мен әдістері;
- Табиғи қауіптерді - селдерді, көшкіндерді, көшкіндерді, су тасқындарын және басқа да төтенше гидрометеорологиялық құбылыстарды бағалау мен картографиялаудың теориялық негіздері, критерийлері мен әдістері;
- Есіл АСҚ апатты су тасқындарының пайда болу шарттары мен тәуекелдері анықталды. Судың әртүрлі деңгейлерінде тасқын сулардың әсеріне ұшыраған өзен маңындағы аумақтарды су басу аймақтары анықталды;
- Аумақты шаруашылық игеру жоспарларын ескере отырып, қазіргі уақытта және перспективада Іле Алатауында сел қаупінің дәрежесі бағаланып, әдістемесі әзірленді.
Енгізу:
- Қазақстан Республикасындағы табиғи және техногендік қауіптер мен төтенше жағдайлар қауіп- қатерінің атласы:
- Табиғи қауіптер зертханасы Алматы қаласы Төтенше жағдайлар департаментінің тапсырмасы бойынша Кіші Алматы, Үлкен Алматы, Қарғалы және Ақсай өзендерінің бассейндеріне сел қаупі мен сел қаупі карталарын жасады (2018-2019 жж.). Бұл жұмыстар 2019 жылғы "Хрустальный компас" Орыс Географиялық қоғамының ұлттық сыйлығымен марапатталды.;
- Іле Алатауының орталық бөлігіндегі сел қаупіне мониторинг жүргізу.
Географиялық ҒЗЖ саласында
- Өмір қауіпсіздігі, жердің шөлденуі мен деградацияс бойынша сұранысқа ие ірі зерттеулер жүргізілді:
- Шөлге айналуға қарсы күрес жөніндегі Стратегия және іс-қимыл жоспары;
- Географиялық ортаны оңтайландыру және табиғатты тиімді пайдаланудың теориялық-әдістемелік негіздері;
- Табиғи-шаруашылық жүйелердің тұрақты дамуының өзекті мәселелерін шешу үшін Қазақстан Республикасы аймақтарының ландшафтық-экологиялық жағдайы мен антропогендік әсер көрсеткіштерін есептеу және картографиялау әдістері;
- Қазақстан Республикасының жерінді тиімді пайдалану мен жерге орналастыруды қамтамасыз ету жөніндегі стратегиялық міндеттерді шешу үшін ландшафтық жоспарлаудың теориялық-әдістемелік негіздері;
- Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ландшафтық-экологиялық негіздері; * Қазақстан Республикасының экологиялық-демографиялық процестерін басқару жүйесін ұйымдастырудың теориялық-әдістемелік негіздері;
- Қазақстан жерлерінің деградация процестерін басқарудың тұжырымдамалық негіздері;
- Халықты қоныстандыру үшін табиғи жағдайлардың қолайлылығы бойынша Қазақстан Республикасының аумағын аудандастыру;
- Қоршаған ортаның тұрақты дамуын қамтамасыз ету, табиғи-ресурстық әлеуетті тұрақты басқару үшін кешенді тәсілдер мен құралдарды әзірлеу және Іле-Балқаш және Арал-Сырдария жобалық жерлерін функционалдық аймақтарға бөлу бойынша зерттеулер және өңірлердің атластары жасалды;
- Алакөл көлінің жағалау аймағының қолайсыз экзогеодинамикалық процестерін – қарқынды рекреациялық игеру аумағын мониторингтік зерттеу;
- Географиялық нысандардың топонимикалық деректерінің жүйелендірілген, біріздендірілген банкінен тұратын, Барлық облыстар бойынша республикада бірінші "географиялық атаулардың мемлекеттік каталогы" құрылды.
Енгізу:
- Қазақстан Республикасының жайылым ресурстарын басқару жөніндегі Web-қосымша, http://pastures.info.gf/.
Атластық және Веб-картографиялау саласында:
- Ұлттық, салалық және өңірлік деңгейлерде Қазақстан Республикасын атласты картографиялаудың теориялық-әдістемелік негіздері әзірленді • ;
- Құрылған және жарияланған:
Қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде үш томдық Қазақстан Республикасының Ұлттық атласы, Қазақстан Республикасының аймақтық және салалық атластары;
Маңғыстау (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде), Атырау облыстарының аймақтық атластары;
Қазақстан Республикасындағы табиғи және техногендік қауіптер мен төтенше жағдайлар қауіп- қатерінің атласы.
.
- "Қазақстан Республикасын тұрақты су-ресурстық қамтамасыз ету" институтының ашық геопорталында "Kazakhstan Climate Change" геокеңістіктік веб-қосымшасы әзірленді және жарияланды, ол Қазақстан климатының және трансшекаралық өзендер алаптарының іргелес аумақтарының негізгі климаттық және агроклиматтық көрсеткіштерінің өзгерістерін визуалдау және кеңістіктік талдау есебінен климаттың өзгеруіне бейімделу бойынша шешімдерді әзірлеуге жәрдемдесетін болады;
- "Қазақстан Республикасының көлдер атласын" құру жобасының нәтижелері бойынша Қазақстанның су ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру үшін "E-Lake"геокеңістіктік веб-қосымшасы әзірленді. Веб-қосымшаға ортақ қолжетімділік институттың "Қазақстан Республикасын тұрақты су-ресурстық қамтамасыз ету"геопорталында беріледі.
