««Парасат»ҰҒТХ» АҚ Басқармасының шешімімен
Бекітілді
«____» қыркүйек 2011 жыл №____
«География институты» ЖШС Бақылау кеңесінің шешімімен
Мақұлданды
«___» ________2014 жыл № ___
2011 – 2020 жылдардағы «География институты» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің даму стратегиясы
Мазмұны
бет. | ||
Кіріспе | 2 | |
1. | Ағымдағы жағдайды талдау | 3 |
1.1. | Сыртқы ортаны талдау | 3 |
1.2. | Ішкі ортаны талдау | 5 |
2. | Міндет пен көрініс | 9 |
3. | Қызметтің стратегиялық бағыттары, мақсаттары, қызметтердің негізгі көрсеткіштері мен одан күтілетін нәтижелер. | 10 |
3.1. | Стратегиялық бағыты – Институт қызметтерінің басым бағыттарындағы ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтердің зерттеулерден нәжижелерді орнатуға дейінгі ғылыми-инновациялық циклді толықтай жүзеге асыру. | 10 |
3.2. | Стратегиялық бағыты –Институт активтерін тиімді басқару | 15 |
Қорытынды | 17 | |
|
Алматы қаласы
2014 жыл
Кіріспе
ҚР қолданыстағы заңдылықтарына сәйкес «География институты» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (одан әрі – Институт немесе «География институты» ЖШС) тіркелген және құрылған . ««Парасат»Ұлттық ғылыми-технологиялық холдингі» АҚ серіктестіктің жалғыз қатысушысы болып табылады.
2011 – 2020 жылдардағы Институттың қазіргі даму Стратегиясы (одан әрі – Стратегия) Қазақстан Республикасының даму принциптеріне сай, мұндай стратегиялық құжаттар ретінде жинақталған:
1) Қазақстан халқына 2014 жылдың 17 қаңтардағы Елбасының жолдауы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат,бір мүдде,бір болашақ»
2) Қазақстан халқына 2012 жылдың 14 желтоқсандағы Елбасының жолдауы «Қазақстан жолы – 2050; мемлекет құратын жаңа саяси курсы»
3) Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 1997 жылдың 10 қазандағы Қазақстан халқына жолдауы «Қазақстан-2030. Барлық қазақстантардың әл-ауқатын жақсаруы мен қауіпсіздігі, өркендеуі»;
4) Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылдың 1 ақпандағы
«Қазақсан Республикасын 2020 жылға дейін дамытудың стратегиялық жоспары туралы» № 922 жарлығы;
5) Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылдың 19 наурыздағы «Қазақстан Республикасы Президентінің бірнеше жарлығының күшін жойды дап тану мен 2010 – 2014 жылдарда Қазақстан Республикасын индустриалы-инновациялық жылдамдата дамуы жөніндегі Мемлекеттік бағдаламасы туралы» №958 жарлығы;
7) Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылдың 19 ақпандағы № «Қазақстан Республикасының 2011 – 2015 жылдардағы Білім және ғылым министрлігінің стратегиялық жоспарының бекілгені жөніндегі» 160 жарлығы;
8) постановление Правительства Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылдың 1 тамызындағы «2011 – 2020 жылдардағы «Парасат» «Ұлттық ғылыми-технологиялық холдингі» АҚ даму стратегиясының бекітілгені жөнідегі № 892 қаулысы.
9) Қазақстан Республикасыныі 2015- 2019 жылдардағы индустриалды-инновациялық даму тұжырымдамасының жобасы.
10) Қазақстан халқына 2014 жылдың 17 қаңтардағы Елбасының жолдауын «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат,бір мүдде,бір болашақ» жүзеге асу жөніндегі Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылдың 23 қаңтардағы Жалпыұлттық Шаралар Жоспары № 733 жарлығы.
Бұл құжат мұндағы «Парасат» «Ұлттық ғылыми-технологиялық холдингі» АҚ – жалғыз қатысушысы даму стратегиясымен өзара тығыз байланысты 2010 - 2020 жылдар кезеңінде «География институты» ЖШС даму міндетері мен негізгі стратегиялық мақсаттарын анықтайды.
Стратегияда қойылған мақсаттары мен міндеттерді жүзеге асыру «География институты» ЖШС барлық құрылымдық бөлімдерінің өзара тиімді әрекеттесуді қамтамасыз етуге негізделген. Стратегияны іске асырудың нәтижелері бойынша «География институты» ЖШС қызметін бағалауды жүзеге асыратын болады.
«География институты» ЖШС барлық бағдарламалық және жоспарлық құжаттар стратегияның қазіргі ережелерін есепке ала келе жетілдірілетін немесе оған сәйкес жүргізілетін болады.
- Ағымдағы жағдайын талдау
1.1. Сыртқы ортаны талдау
Развитие отраслей экономики Қазақстанның соңғы он жылдағы экономикасы саласының дамытуда шаруашылық мақсаттағы жетістіктердің негізгі құралы ретінде мұндағы аумақтардың табиғи-ресурстық әлеуетін есептейтін табиғатты экстенсивтік жолмен пайдалана бастады. Табиғи орта өмірін қамтамасыз ететін және қоршаған ортаны жасайтын қызметтерді елемеу Қазақстан аймақтарының қатарындағы экологиялық жағдайдың тұрақсыздығы түркі болды, соның салдарынан әлеуметтік қарбаластықтың артуы мен аумақтардағы экономикалық әлеует түсе бастады.
Қоршаған ортаны қорғау мен табиғатты тиімді пайдалану саласындағы мемлекеттік саясаттың басты мақсаты 2030 және 2050 Стратегиясы мен 2020 Стратегиялық жоспарында көрсетілген , Қазақстан халқына 2014 жылдың 17 қаңтардағы Елбасының жолдауын «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат,бір мүдде,бір болашақ» жүзеге асу жөніндегі Жалпыұлттық Шаралар Жоспары болашақ ұрпақ үшін табиғи ресрустарды сақтау, адамдардың қолайлы ортада мекендеуін қамтамасыз ету, қоршаған орта қасиетін тұрақтандыру болып табылады.
Тіршілікте баяндалғандай, табиғатты қорғауға бағытталудың мемлекеттік, аймақтық және жергіліктік бағдарламалар мен жобаларды әдістемелік, аналитикалық және ақпарттық тұрғыдан қолдаумен қамтамасыз ету қазіргі кезде және көз көрерлік болашақта аса өзекті болып табылады. «Табиғат-қоғам» аумақтық ұйымдастыру жүйесін іргелі және қолданбалы зерттеу шеңберінде көрсетілген ғылыми мәселелерді шешуге болады, бұл қазіргі география және геоэкологияның маңызын құрайды.
Институт география саласындағы ғылыми және ғылыми-техникалық қызметтерді жүзеге асырудың негізгі міндеттелуші болып табылады. Елдің экологиялық қауіпсіздігі мен экономикалық өсуі, әлеуметтік ілгерілеуінің негізі ретінде Қазақстан Республикасының тұрақты дамуын географиялық салада қамтамасыз етудің іргелі және қолданбалы зерттеу институт қызметінің тақырыбы болып табылады. Институт қызметінің мақсаты болып табылады: географиялық орта эволюциясы мен республикадағы география жүйесінің табиғи-ресурстық әлеуеті динамикасының қазіргі заңдылықтарын зерттеу; шаруашылық қызметтері мен климат өзгерістерін есепке ала келе Республиканың беттік сулар режимі мен ресурстарын болжау және бағалау; табиғи ортадағы экологиялық қауіпті өзгерістер мен табиғи апаттар, қауіпті апатты құбылыстардың қалыптасу заңдылықтарын табу; Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы, табиғи-шаруашылық жүйесінің тұрақсыздығын экологиялық тұрғыда қалпына келтіру, қоршаған ортаны қорғау, табиғатты тиімді пайдаланудың ұлттық және аймақтық бағдарламасының негізі ретінде географиялық орта жағдайын басқарудың ғылыми-әдістемелік және аналитикалық базасын жасау;табиғатты пайдалану саласының жоспарлы және басқарушы ұйымдарында зерттеу қызметтерінің геоақпараттық және картографиялық құралдарын қамтамасыз ету және құрастыру.
Институт өзінің 75 жылдың қызметінде халықаралық деңгейге дейін жетіп келесі география ғылымдарының негізгі бағыты: гидрология, гляциология, геоморфология, ландшафттанудың мемлекеттік және мемлекетаралық барлық ірі жобаларының ғылыми және ғылыми-қолданбалы мәселелерін шешуге қатысты (Арал маңы, Балқаш маңы, Каспий маңы, Семей аймағы және басқалары.).
Институттың мемлекеттік бағдарлама бойынша зерттеу кең спектр жұмыстарының орындалуымен бірдей қолданбалы сипаттағы әртүрлі бағытты жұмыстардың шаруашылық келісімнің үлкен көлемде орындалуы дәстүрлі .
Институттың халықаралық беделі өсті. Халықаралық және республикалық форумада жасалған зерттеулері жоғары бағаланды. Соның нәтижесінде зерттеу жасаудың әдістері мен әдістемелеріне шетелдік мамандардың ғылыми қызығушылықтарын тудырды. Алыс шетелдік мекелелер мен компониялардың жобалары мен бағдарламалары бойынша біріге жұмыс істеу ғылыми зерттеулер әлемдік деңгейде қолдау тапты. 1992 жылдан бастап институт ПРООН, ЮНЕСКО, НАТО қаражаттарымен атқарылатын Халықаралық жобаларды орындауға қатысты, Маккартуров қоры, Еуропалық Одақтың әртүрлі қорлары (ИНТАС, Коперникус және басқа.).
Сыртқы ортаның экономикалық және қаржылық-шаруашылық факторы. Іргелі база құру инновацияның ғылыми инфрақұрылымы болып табылады. Қазақстан ғылыми-техникалық әлеуетіне едәуір қол жеткізді, алайда отандық ғылымдардың әсерінен ел экономикасының дамуы жетілмей қалды. Осыған орай ғылыми, ғылыми-техникалық және инновациялық қызметтердің тура және жанама ынталандырудың мөлшері, нарықтық механизмдер мен мемлекеттік реттеуге тиімді сандар қажет.
Негізгі мәселелердің бірі ғылымды жеткіліксіз деңгейде қаржыландыру ғылыми-техникалық дамуына әсер етудің анықтаушы болып табылады. Сондықтан, соңғы 5 жылдағы елдегі ғылыми зерттеулерді қаржыландырудың жылдық көлемі жалпы ішкі өнімнің 0,2 – 0,3 % құрайтын, сол уақыттағы табалдырықтық деңгейі ретінде анықтаған сарапшылардың – 1 %, бұл елдің ғылыми-техникалық әлеуетін бүлдіру төмен орын алды, ал ЖІӨ 3% ғылымның ең тиімді даму деңгейіне жеткізеді.
Ғылыми-зерттеу жұмыстарының құрылымдағы (бұдан әрі – ҒЗЖ) соңғы жылдардағы іргелі зерттеу деңгейі 21 %, қолданбалы – 71 %, тәжірибелік-құрастырымдық жұмыстар – 8 %. Экономикалық дамыған елдердің арақатынасы іргелі және қолданбалы зерттеулер мен ТҚТ 20-30-50 % құрайды. Нәтижесінде ғылыми зерттеулердің басым бөлігі аяқталған ғылыми-техникалық өнімдерді алуға дейін жеткізбей, дайын өндіріске енгізу.
Сол кездегі Казахстан от Қазақстан Республикасының 2010 жылдың 30 қарашасындағы «2010-2014 жылдары Қазақстан Республикасының технологиялық жаңғыруына жәрдемдесу мен инновациялық дамыту бойынша бағдарламаларды бекіту жөніндегі » № 1308 қаулысымен (бұдан әрі– Инновациялық даму бағдарламасы) ішкі жалпы өнімнен 1 % дейін инновация мен ғылымға кететін 2015 жылғы мемлкеттік шығынды ұлғайтуды алдын ала қарастыру.
Сонымен қатар инновациялық жоспарлы кәсіпорныдар мен ғылыми зерттеу бағдарламаларының арасындағы байланыстың жоқтығы мен экономика секторына инновацияны нақты түрде еңгізуге деген қызығушылықтың төменгі деңгейі орын алып отыр. Бұл кәсіпорындарға жаңалық еңгізу сондай-ақ ықпалды түрде ынталандыру, нақты секторда елдегі атқарылған білім беру механизмдерінің болмауына байланысты. Осыған орай, инновациялық даму кіші және орта кәсіпкерлікты жоғары технологияда дамыту үшін жағдай жасау көзделген.
Сыртқы ортаның саяси және құқықтық факторлары. Соңғы кездері елдегі басқармалармен шаралар реті қабылданды, ғылым мен инновацияның қолайлы дамуы, бұл Институт қызметтерінің ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспарларына әсер ететін болмақ.
Елбасының 2011 жылдың 18 ақпанында Қазақстан Республикасының «Ғылым туралы» Заңына қол қойылды, алдын ала қарастырылған ғылымды басқардың жаңа үлгісі, елдің ұлттық ғылми жүйесін дамыту мен негізгі принциптер мен механиздардың жұмыс істеуін анықтау,ғылыми және ғылыми-техникалық қызметтер төңірегіндегі қарым-қатынастарды реттеуге бағытталды. Осы заңға сәйкесғылыми мәселелердің барлық жағынан шешім қабылдауда түбегейлі түрде ролін жоғарлатады ,ғылыми-техникалық сараптама жетілдірілетін болады, зерттеулерді қаржыландырудың жаңа жүйесі іске қосылды. Инновациялық кәсіпорындарды жасауға жоғары оқу орындары құқықтары мен мемлекеттік ғылыми ұйымдардың көрсетілген заң механизмдеріндің ұсынысына еңгізілген елдің ғылыми-техникалық дамуына аса маңызды болып табылады.
1.2. Ішкі ортаны алдау
Елдің экологиялық қауіпсізідігі мен экономикалық өсуі, әлеуметтік өрбудің негізі ретінде Қазақстан Республикасын география саласында тұрақты дамумен қамтамсыз етудің ғылыми, инновациялық, ғылыми-техникалық, өндірістік-шаруашылық қызметтерін жүзеге асыру институттың негізгі тақырыбы болып табылады.
«География институты» ЖШС қызмет ету саласы
- қоршаған ортаны қорғау,география және геоэкология саласындағы отандық және шетелдік қорлардың гранттары бойынша сондай-ақ мемлекеттік, аймақтық, салалық халықаралық және олардың бағдарламасы мен жобалары аясында іргелі және қолданбалы зерттеу жүргізу;
- республиканың сушаруашылық кешені мен табиғи-шаруашылық жүйесін мемлекеттік басым дамуы бойынша ұсыныстар жасауға қатысу;
- география ғылымдар саласындағы іргелі және қолданбалы зерттеулердің негізгі бағыттары мен басымдықтарын анықтауға қатысу; география ғылымдар саласындағы мемлекеттік, аймақтық, салалық, салааралық жобаларды, ғылыми және ғылыми-техникалық бағдарламаларды жасауға қатысу;
- Институттың орындапн аяқталған ғылыми зерттеулеріне қабылдаулар жүргізу, ғылыми зерттеулердің жоспарлары мен негізгі бағыттарын қалыптастыру;
- іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулерді ғылыми-ақпараттық қамтамасыз ету мен орындауға жағдай жасау,инфрақұрымдар мен қазіргі материалды-техникалық базасын қалыптастыру, ашық зертханаларды, станцияларды, стационарларды жасау;
- жоғары кәсіби білім берудегі мамандарды дайындау және дайындауға қатысты, аспирантура, докторантура, ізденушілік арқылы жоғары білікті ғылыми және ғылыми-педагог кадрларды жоғары оқу орындарынан кейін дайындау, шығармашылық демалыс беру; Институт қызметкерлеріне аттестация жүргізу;
- ғылыми жұмысшыларды стажировкадан өткізу арқылы кадрларды қайта дайындау және біліктіліктерін көтеру жолымен қосымша кәсіби білім беру, дайындық курстары бойынша, Институт қызметкерлерінің біліктілігін көтеру мен қайта дайындау, сондай-ақ сушаруашылық кешендерінің кәсіпорындары мен табиғатты қорғау ұйымдары;
- Институттың кадрлық әлеуетін нығайту мен қалыптастыру, Институт қызметтерінің бағыттары бойынша ғылыми және ғылыми-педагог кадрлардың перспективалық қажеттіліктерді жоспарлау мен талдауға қатысу;
- кадрларды дайындау мен ғылыми зерттеулерді жүргізудің мәселелері бойынша жоғары оқу орындарыменынтымақтастықты жүзеге асыру, жоғары мектептермен байланысты нығайту әрі кеңейту мақсатында ғыли-білім беру кешендерін құру және қатысу;
- сыртқы экономикалық қызметтер мен ғылыми-техникалық және халықаралық ғылыми ынтымақтастықты жүзеге асыру; шетелдердің салалы ғылыми орталығымен ынтымақтасты және ғылыми-техникалық байланыстарды дамыту, Институт қызметтерінің бағыты бойынша арнайы халықаралық ұйымдардың жұмыстарына қатысу, халықаралық ғылыми орталық қызметтері мен ұйымдастыруға қатысу;
- меншіктің әртүрлі формасындағы кәсіпорындар мен өнеркәсіптік ұйымдармен тікелей ғылыми байланыстарды орнату, Институт саласы бойынша ғылыми ынтымақтастықты жүзеге асыру және ортақ жобаларды орындау;
- картографиялық өнімдерді шығару бойынша кәсіпорындар жасаудың іздестіру, аналитикалық-эксперименталді қызметтерге қатысу;
- Институттың ғылыми бағыттарына бекітілген барлық циклдер бойынша ақпараттық, консалтингілік және маркетингтік қызмет көрсету;
- табиғи-шаруашылық және су шаруашылық кешендерін экологиялық аудитке қатыстыру;
- нормативтік құқықтық актілерін, ғылыми және экологиялық сараптама жобаларының заңдарына қатысу, сондай-ақ қысқа және ұзақ мерзімді болжамдардың берілген ұсыныстарының Институттың ғылыми бағыттары бойынша ғылыми бағдарламалар мен жобалар қызметі;
- табиғи-шаруашылық және су шаруашылық кешен кәсіпорындарының ғылыми-техникалық және инженерлік мәселелерін шешу үшін деректер банкін қалыптастыру; отандық және шетелдік ғылыми зерттемелер мен технологиялар бойынша; нақты жобаларды іріктеу және талдау;
- зияткерлік меншікті қорғауды қамтамасыздандыру, Институттың орындаған мемлекеттік және ғылыми жұмыстары бойынша басымырақ қорғау, жасырын ғылыми, ғылыми-техникалық және технологиялық ақпараттар мен зияткерлік меншік нысанындағы беру құқықтары мен оны сатып алу;
- ғылым жетістіктерін насихаттауды жүзеге асыру, халықаралық және республикалық съездер, сессиялар, конферециялар, семинарлар, жиындар, көрмелер өткізу және ұйымдастыру;
- Институт саласы бойынша басқа да жарнамалық-ақпарттық материалдары мен ғылыми еңбектер жинағын, монографиялар, ғылыми журналдар шығару.
Институттың жарқын болашағының басым бағыттағы қызметтері келесідегідей көрсетілген :
- Қазақстан Республикасының 2050 жылға дейінгі су ресурстарын Мемлекеттік Бағдарламамен географиялық қамтамасыздандыру;
- Табиғи қауіпті үрдістердің даму аудандарындағы тіршілік әрекетін қауіпсіздікпен қамтамасыздандырудың ғылыми негізін жасау;
- Қазақстан Республикасындағы табиғи-шаруашылық жүйесін экологиялық тұрғыда тұрақты дамумен қамтамасыз етудің географиялық негіздері.
Қоғам мен экономиканың даму үрдістерін есепке ала келе жаңарту қажеттілігі бойынша және Институт қызметінің басым бағыттары Ғылыми және Бақылау кеңестері уақтылы қарастыратын болады .
Институт құрамында (01.01.2014 жылғы.) 183 қызметкер еңбек етуде, в оның ішінде 1 ҚР ҰҒА академигі, 1 ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі, 14 ғылым докторы, 31 ғылым кандидаты , 1 Ph D, 2013 жылғы техника мен ғылым саласының Мемлекеттік Сыйлықтың 5 лауреаты.
Институт құрылымында 2 ғылыми бөлім біріктіліп, 9 зертхана мен жылбойы қызмет атқаратын 6 стационар бар.
География институты – Қазақстандағы академиялық саланың көне зерттеу орталықтарының бірі және Орталық-азия аймақтарындағы ҒЗЖ география саласының жалғызы, бұл жоғары бәсекеге қабілеттілігі оның негізі болып табылады .
Институт қаржылық-шаруашылық қызметтерінің нәтижелерін бағалау бойынша 2013 жылдық кірісі 780,0 млн. теңгені құраса, ал шығыны – 774,0 млн. теңге. Институттың нығайтылмаған кірісін қоса есептегенде іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізуге бюджеттік көздерден кірістерді ұйымдастыру – 92 % және бюджеттік емес кіріс көздері – 8 %.
Институттың ағымдағы жағдайын SWOT-талдау нәтижелері төмендегідей болады.
Әлсіз жағы:
1) жоғары дәрежедегі бюджеттік қаржыландыруға байланысты;
2) Институт дербестігінің мәртебесі төмен, рұқсат құжаттарын алуға кеткен уақыт шығынының көптігі: тендерлерге қатысу, қажетті іссапарлар, зертханаларлық жабдықтар сатып алу және басқалары;
3) ІҚЗ орындау деректерін алудағы қиындықтар, басқада ұйымдардан, ведомствалардан мемлтапсырыстар;
4) жеке мамандық бойынша білікті кадрлардық жетіспеушілігі;
Күшті жағы:
1) Институт құрамына кіретін ғылымии-зерттеу зертханалар қызметтерінің ықпалдастық мүмкіндігі мен осы синергетикалық әсердің есебінен алу;
2) Институттағы ғылыми кадрлардың жоғары кәсіби деңгейі;
3) қолданбалы маңызы бар және дайынға жататын ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтерде нәтижелердің болуы;
4) отандық және шетелдік ғылыми-зерттеу орталықтарының негізгі бағыттағы қызметтері бойынша іскерлік байланыстар мен серіктестік қарым-қатынастардың болуы ;
5) ҒЗЖ талап етушілік нәтижесінің жоғары деңгейі;
6) «Вопросы географии и геоэкологии» мерзімдік басылым журналының болуы.
Сыртқы қауіп-қатерлер:
1) Іргелі зерттеулер бойынша мемлекеттік ғылыми тапсырыстардың көлемі мен мемлекеттік қаржы салу көлемін кему қаупі, ғылыми бағыттар мен кадрларды жоғалту қаупі;
2) Ғылымға кететін шығын құрылымының қолданбалы зертемелерін қаржыландыруды қысқарту қаупі;
3) ТЖ табиғи және техногенді қауіп-қатер (өрт, жер сілкінісі және т.б.);
4) Нақты шығындардың мемлекеттік тапсырыс шығындар салаларының құрымына сәйкес келмеуі.
Мүмкіндіктері:
1) ҚР басым ғылыми және ғылыми-техникалық мәселелерін шешуге бағытталған стратегиялық зерттеу жүргізуге қатысу.
2) «География институты» ЖШС-де ғылыми және білім беру қызметтеріндегі ықпалдастық бойынша бөлімдерінің пайда болуы.
3) Өзінің ғылыми қызметін коммерциализациялау деңгейінің жоғарлауы.
4) Кадрлық және материалды-техникалық әлеуетті пайдалану тиімділігінің артуы.
5) Ғылыми стационарларды жетілдіру.
6) Халықаралық ғылыми ұйымдар мен қорлардың ынтымақтапстығын кеңейту (оның ішіндеғылыми жобаларды жасауға тарту).
- Міндет пен көрініс
Міндет – Табиғи және антропогенді төтенше жағдайлар мен шөлдену мәселелерін, елдің су қауіпсіздігі саласыдағы инновациялық қызметтердің ғылыми-технологиялық және білім беру инфрақұрылымын құру және Қазақстан Республикасындағы іргелі және қолданбалы география ғылымын әлемдік деңгейге дейін дамыту. Ел халқының тіршілік әркетін экологиялық қауіпсіз қалыптастыру үшін Қазақстан Республикасының тұрақты дамытудың ғылыми негіздерін жасау.
Көрініс –2020 жылы «География институты» ЖШС, қазіргі кездегідей Қазақстан Республикасындағы басты ұйым болмақ, қоршаған ортаға антропогендік әсерлердің арту жағдайындағы табиғат пен қоғамның кешенді мәселелерімен әрекеттесуі орын алып, бұл зерттеу Қазақстандағы өзекті географиялық және геоэкологиялық мәселелерді шешуге, аумақтардың экологиялық тұрақсыздығын оңтайландыру бойынша шаралар жасауға республикадағы трансшекаралық бассейндердің беткі сулары мен табиғи-ресурстық әлеуетін бағалауға бағытталатын болатын. Халықаралық конференцияларға тұрақты түрде қатысатын және шетелдік басылымдарда жарияланған өзінің құрамында 50 %-ға жуық жас ғалымдары бар ГАЖ- технологиялары мен арақашықтықтан зерттеу әдістерін қолданатын далалыь стационарлық зерттеулерді жүргізетін институт затты тікелей зерттеу үшін заманаүй жабдықтармен жабдықталатын болады.
3. Қызметтің стратегиялық бағыттары, мақсаттары, қызметтердің негізгі көрсеткіштері мен одан күтілетін нәтижелер |
Стратегиялық бағыттағы қызметтер төмендегідей анықталды:
1) Институт қызметтерінің басым бағыттарындағы ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтердің зерттеулерден нәжижелерді орнатуға дейінгі ғылыми-инновациялық циклді толықтай жүзеге асыру;
2) Институт активтерін тиімді басқару.
3.1. Стратегиялық бағыты – Институт қызметтерінің басым бағыттарындағы ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтердің зерттеулерден нәжижелерді орнатуға дейінгі ғылыми-инновациялық циклді толықтай жүзеге асыру |
1 Мақсаты: Институт қызметтерінің басым бағыттарындағы инновациялық ғылыми зерттемелердің бәсекеге қабілеттілігі мен талап етушілікпен экономиканы қамтамасыздандыру
ҚР халқын қауіпсіз тірішілік әрекеті мен ТШЖ қауіпсіз дамытудың ғылыми негізгі басқару болып табылатын, осы мақсаттағы жетістікке жету үшін төмендегі міндеттерді шешу қажет.
Міндеттер:
1) Институттағы басым ғылыми-техникалық мәселелерді талдауға, міндеттер мен қажеттіліктер үшін ғылыми-қолданбалы зерттемелердің тапсырыстар портфелін қалыптастыру мақсатында ғылыми тұрғыда бағытталған;
2) Институттың басым ғылыми-зерттеу бағыттары үшін болашағы жарқын инновациялық жобалардың портфелін қалыптастыру мақсатында ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтерді коммерциялау мүмкіндігін бағалау научно-исследовательских направлениях;
3) Институттың негізгі ғылыми бағыттағы қызметтері бойынша әлеуметтік маңызды және талап етілетін отандық экономикалық ғылыми-техникалық бағдарламалар мен жобаларды жасау және іске асыру:
- Қазақстанның табиғи-шаруашылық жүйесін теңдестірілген сумен қамтамасыздандырудың географиялық негіздері.
- Қазақстанның қауіпті табиғи процестердің пайда болу зонасындағы тірішілік әрекетін қауіпсіздікпен қамтамасыз етунің географиялық негіздері.
- Қазақстанның табиғи-шаруашылық жүйесі мен экологиялық тұрғыда қауіпсіз дамын географиялық қамтамасыздандыру.
оның ішінде: шетелдік ұйымдарды, сонымен қатар халықаралық деңгейде әйгілі компаниялар мен әлемнің ғылыми орталықтарын, шетелде тұратын қазақстандық ғалымдарды, сарапшылар мен шетелдік ғалымдарды ғылыми зерттеулер төңірегіне тарту (ЮНЕСКО, ИСЕСКО, НАТО, СРДФ, МНТЦ, ИНТАС, Comstech ОИК, ШОС, ОЭС); әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялармен, ұлттық компаниялар мен ірі кәсіпорындармен, Назарбаев Университетімен біріккен ғылыми-техникалық жоба, оның ішінде бірінші кезекте, инновациялық технологиялар паркін, еркін экономикалық зонасының басымдықтарын пайдаланамыз.»
Негізгі көрсеткіштер:
1) жасалған ғылыми-техникалық бағдарламаның саны 2015 жылдан бастап – 3 жылдан кем емес, ал 2016 жыл аралығында – 4 жылдан кем емес;
2) жүзеге асырылған ғылыми-техникалық бағдарламаның саны 2-ден кем емес, 2015 жылғы жетістіктер – 3 , 2020 жылы – 5 оның ішінде , 2014 жылдап бастап сумен қамтамасыздандыру мәселелерін шешу мен су ресурстарын тиімді пайдалану бойынша 1-ден кем емес, оның ішінде әлемнің жетекші ғылыми орталықтарымен біріккен ғылыми зерттеулер 2015 жылы – 1-ден кем емес және 2020 жылы –2, шетелде тұратын қазақстандық ғалымдардың, шетелдік ғалымдар мен сарапшылардың ғылыми-техникалық жобалар мен бағдарламаларды жасау мен жүзеге асыру жыл сайын 1-ден кем емес, жетістіктердің 2015 жылға–2 , к 2020 жылға– 3.
2 Мақсат: Білім берудің алмасу және беру үрдістерін қамтамасыздандыру
Міндеттері:
1) интеграция научной и образовательной деятельности в республике по соответствующим направлениям деятельности Институт қызметінің бағыттарына сәйкес республикадағы білім беру және ғылыми ықпалдастық қызметтері , оның ішіндегі жолы:
Институт базасында ҒЗЖ магистранттардың және докторанттардың орындауы, студенттерге мүмкіндік беру;
мамандарды дайындау саласындағы жаңа ғылыми білім беру үшін білім беру үрдісіне ғалымдарты тарту;
2) кәсіпкерлік ортадан әлеуеттік инвесторларды іздеуге және ҚР ведмствалары мен мүдделі министрліктердің отандық және шетелдік ғалымдардың ғылыми жетістіктері институт үшін басым тапсырыс жүйесін құру, оның ішіндегі жолы:
бұқаралық ақпарат құралдарының жарияланымдары;
Институттың ұйымдастыруымен дөңгелек үстел, , конференциялар, семинарлар, көрмелер мен тұсаукесерлер өткізу;
консорциалдық келісімдер мен меморандумдарға қол қою.
Негізгі көрсеткіштері:
1) ҒЗЖ орындауға тартылған магистранттар мен докторанттардың, студенттердің саны 5-тен кем емес, білім беру үрдісіндегі ғылыммен шұғылданатындар саны жыл сайын 5-тен кем емес, бұл жетістіктер 2015 жылы – 6 және 6 көрсеткішіне сәйкес, ал 2020 жылы – 8 және 8;
2) халықаралық басылымдардағы ғылыми жарияланымдардың саны 15, оның ішінде жоғары рейтингтегісі жыл сайын 4-те кем емес, бұл жетістіктер 2015 жылы – 16 және 5 көрсеткішіне сәйкес, ал 2020 жылы – 17 және 5;
3) дайын монографиялардың саны, оқулықтар мен оқу құралдарының, оның ішінде электрондысы 3-тен кем емес, жыл сайынғы, жарыққа шыққан журналдар –1-ден кем емес атаулы, соның ішінде, 2016 жылдан кешіктірілмей басталатын журналдың коммерциялық ғылыми-көпшілік бөлімі, жыл сайын 20-дан кем емес әдебиеттер мен жаңа өзекті басылымдар арқылы кітапханалық қорды толтыру, жылына өткізілген ғылыми конференциялар мен семинарлар 2-ден кем емес,екі жылда ғылыми жетістіктердік көрмесі мен тұсаукесерлер 1-ден кем емес, бекітілген консорциалдық келісімдер мен меморандумдар жыл сайын 1-ден кем емес, құрылған ғылыми-білім беру консорциумдар аясындағы жүзеге асырылған жобалар үш жылда 1-ден кем емес, бұл жетістіктер 2015 жылы – 4, 1, 25, 2, 1, 1 көрсеткішіне сәйкес, ал 2020 жылы – 5, 2, 30, 3, 2, 2, 1.
3 Мақсат: Ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтердің нәтижелерін коммерциялауды тиімді қамтамасыздандыру
Міндеттері:
- ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтердің нәтижелерін коммерциялау мақсатында халықаралық инновациялық инкубаторлармен өзара байланысу.
Негізгі көрсеткіштері:
1) жасалған техникалық-экономикалық негіздемелер (ТЭН) мен бизнес-жоспарлардың саны 2015 жылы – 2 және 4, ал қолдағы лицензияларға сәйкес 2020 жылы – 5 және 10;
2) екі жылдағы ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтердің нәтижелерін коммерциялау орталығының жобалар портфеліндегі ғылыми зерттемелердің саны 1-ден кем емес.
4 Мақсаты:Отандық және шетелдік озық технологияларға трансфер еңгізу
Міндеттері:
1) Институттың басым бағыттағы қызметтері бойынша Қазақстан Республикасындағы отандық ғалымдардың ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтерінің нәтижелеріне еңгізуді қамтамасыздандыру мен механизмін жасау;
2) Қазақстан шындығында талап етушілік пен мүмкіндіктерді бейімдеу ісіндегі қазіргі шетелдік технологияларын табу және мониторинг жүргізу.
Негізгі көрсеткіштері:
1) үш жылдағы 1-ден кем емес отандық және шетелдік ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтеріне еңгізілген нәтижелер мен екі жылдағы жасалған ғылыми-техникалық жобалардың саны 1-ден кем емес;
2) Институт қызметінің басым бағыттарына сәйкес жасалған ортақ кәсіпорындардың саны, сонымен қатар экологиялық аудит және сараптама, консалтингтік әрі ондағы қызмет көрсету,картографиялық өнім, кітап және оның өнімдері, демалыс және экологиялық туризм саласындағы, сондай-ақ институт қызметінің басқа да бағыттағы, бес жылда 1-ден кем емес, 2011-2020 жылдар кезеңіндегі осы көрсеткіштердің жетістігі – 2-ден кем емес.
Стратегиялық бағыттар бойынша күтілетін нәтижелер – Институттың басым бағыттағы қызметтері ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтерінің зерттеулерден нәтижелер еңгізуге дейінгі ғылыми-инновациялық циклін толық іске асыру
Институттың басым бағыттағы қызметтері ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметтерінің зерттеулерден нәтижелер еңгізуге дейінгі ғылыми-инновациялық циклін толық іске асырудың үлгілі үлгісі институт болмақ:
1Басым бағыттары : 2020 жылға дейін Қазақстан Республикасындағы су шаруашылығын жетілдіру мен дамыту бағдарламасын географиялық қамтамасыздандыру:
1) Қазақстандағы гляциосфера динамикасының болжамы мен бағалауларының деректері болады;
2) Климаттық және антропогендік өзгерістер себебін есепке ала келе Қазақстанның беткі сулардағы жаңғыртылған ресурстар болжамы мен бағалауларының деректері болады;
3) Қазақстан Республикасының табиғи-шаруашылық жүйесін тұрақты сумен қамтамасыз етудың географиялық негіздері жасалды.
2 Басым бағыттары:Қауіпті табиғи процестердің даму аудандарындағы тіршілік әрекетіні қауіпсіздікпен қамтамасыз етудің ғылыми негіздерін жасау:
1) Қауіпті табиғи процестердің дамуы мен қалыптасуының заңдылықтары анықталды.
- қауіпті табиғи процестердің қалыптасуына әсер ететін табиғи және антропогенді факторлар айқындалды;
- қауіпті табиғи процестердің қалыптасу механизмдері анықталды.
2) Қауіпті табиғи процестердің Қазақстанның халқы мен экономикасына әсер ететін тұралағыштығы анықталды.
- қауіпті табиғи процестердің әсеріне ұшыраған аумақтар анықталды.
- қауіпті табиғи процестер әсерінің қауіптілігіне бағалау жасалды.
3) Қауіпті табиғи процестерден болған залалдар бойынша ұсыныстар жасалды.
- қауіпті табиғи процестерден болған залал шығындарының қауіптілік деңгейінебағалау жасалды выполнена оценка уровня риска возникновения ущерба от опасных природных процессов.
- қорғау шаралары мен табиғи қауіп-қатерлерді басқару бойынша ұсыныстар жасалды .
3 Басым бағыттары: Аймақтық және жаһандық қауіп пен қатер жағдайының Қазақстан Республикасындағы табиғи-шаруашылық жүйесінің экологиялық тұрақты дамуын қамтамасыз етудің географиялық негіздері:
- Қазақстанның белсенді түрде игерілген аймақтарындағы ҚР ТШЖ экологиялық тұрақты дамуына табиғи және антропогендік қауіп пен қатерлер сәйкестендірілді;
- Зерттелген тәсілдердің, принциптердің, картографиялау және бағалау әдістерінің белсенді антропогендік әсері мен табиғи орта өзгерістері жағдайындағы ҚР табиғи-шаруашылық жүйесін экологиялық тұрақты дамытудың теориялық және әдістемелік негіздері жасалды.
- экологиялық жағдайды тұрақты басқарудың негізі ретінде ҚР табиғи-шаруашылық жүйесін дамытудың уақытша-кеңістіктік заңдылықтары анықталды
- Қазақстан Республикасындағы табиғи-шаруашылық жүйесін дамытуды экологиялық тұрақты қамтамасыз ету үшін ғылыми-деректі кепілмелер жасалды
Стратегиялық бағыттағы мақсаттар мен міндеттердің жүзеге асуына мүмкіндік беретін нәтижелер төмендегідей:
1) зерттеулер коммерциялауды іске асыруға дайын, ғылыми және (немесе)и ғылыми-техникалық нәтижелері сандық және сапалық өсімімен қамтамасыз етілген және олардың нәтижелігі жоғары талап етілген ғылыми өнімдерді алуға қайта бағдарламаланған болатын;
2) бюджеттік қаржы есебінен ғылыми және (немесе)и ғылыми-техникалық нәтижелер есебі мен тиімді құқықтық қорғаумен қамтамасыз етілген;
3) өндірістегі ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық нәтижелерді зерттеуден еңгізгенге дейінгі инновациялық жүйе субъектілері арасындағы кооперациялық байланыс артқан;
4) Институттың басым бағыттағы қызметтерінің ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық нәтижелері мен инновацияға сұраныс артқан;
5) Институттың экономика секторы үшін басымдығы отандық өндірістегі инновациялық өнімдер көлемі артып және кіші инновациялық кәсіпкерлік дами алады;
6) әлемдегі ғылыми қауымдастықпен Институт ықпалдастығын күшейту;
7) инновациялық қызмет жолымен оларды бюджеттен тыс қаржыландыру мен өндірістік-шаруашылықты дамыту есебінен институттағы ғылыми қызметкерлердің әлеуметтік мәртебесін көтеру.
Ішінара болатыны:
1) ҚР сонымен қатар жапсарлас облыстардағы табиғи-шаруашылық жүйесін экологиялық тұрақты дамумен қамтамасыз ету, қауіпті табиғи процестерді дамыту айдандарындағы тіршілік әрекетін қауіпсіздікпен қамтамасыздандыру, су ресурстары мен су қауіпсіздігін басқару ретінде Институт қызметінің мұндай басым бағыттарынан әлемдік деңгейдегі ірі ғылыми-техникалық жетістіктер алынды;
2) нарықтағы заманаүй технологияларының өз тауарларымен Қазақстанды қамтамасыздандыруға қабілетті, жаңа жоғары технологиялық өндіріске ынталы;
3) Институт қызметінің басым бағыттары бойынша инновациялық технологияларды апробациялау және бірізді зерттемелер үшін жағдай жасалған, ғылымды қажет ететін жаңа кіші өндістерді ұйымдастыру мен өнеркәсіпте қолданылатын технологиялар санын арттырып және бұл процесті жеделдетуге мүмкіндік бермек;
4) ақпараттық-коммуникацилық технологияларды дамыту бойынша елдің білім беру мен көрсеткіштерінің сапасын арттыруға мүмкіндік береді, бұл білім беру жүйесін жетілдіруге себеп болатын электронды оқулықтар мен оқу құралдары кеңінен қолданылады;
5) ҚР табиғи-шаруашлық жүйесін тұрақты дамыту, экологиялық және су қауіпсіздігін қамтамасыздандыру, су ресурстарының орнын толтыру мен арттыру жөніндегі мәселелер шешілді.
3.2. Стратегиялық бағыты –Институт активтерін тиімді басқару
Цель 1: Стратегиялық және жедел басқару бойынша тиіді жүйелерді құру
Міндеттері:
1) корпоративтік және әлеуметтік жауапкершілік принциптеріне кіргізу мен корпоративтік мәдениет деңгейінің жоғарлауы, корпоративтік басқару жүйелерін толық жетілдіру;
2) СТ ҚР ИСО 9001стандартына сәйкес Сапа менеджмент жүйесіне енгізу.
Негізгі көрсеткіштері:
1) «1-ден 4-ке дейінгі шкаладағы корпоративті басқару деңгейінің бағасы: жоспарланатын жетістіктердің мәні 2015 жылы – 2, 2020 жылы – 4 ;»
2) СТ ҚР ИСО 9001стандартына сәйкес институттың 2015 жылға сертификат алуы.
2 Мақсат:Ғылыми-техникалық әлеуетті оның ішінде адами ресурстар мен инфрақұрылымды тиімді басқару
Міндеттер:
1) ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық нәтижелерді коммерциялау механизмдерін кейіннен дамыту және мақсатқа қосуда институт активтерінің құрылымдарын толық жетілдіру және дамыту, оның ішінде бюджеттен тыс қаражат есебінен (зертханалардың кезең-кезеңімен жабдықтау, Институт ғимараты мен стационарларды күрделі жөндеу), ғылыми-зерттеу инфрақұрылымын модернизациялау;
2) кадрлық әлеуетті нығайту: біліктіліктерін көтеру мен қайта дайындауды ұйымдастыру жолыме қызметкерлер құрамын машықтау және құзіреттілікті дамыту, жоғары білікті қызметкерлерді іріктеу, оның ішінде ғылыми және инженерлік- техникалық жұмысшыларды жобаны басқарудың негізінде жекеменшік қаражаттың есебінен оқыту.
Негізгі көрсеткіштері:
1) 2020 жылы кадрлардың тұрақсыздық көрсеткіші 15 %-ға дейін төмендеп, зерттеуші-мандардың үлес салмағы, ғылыми зерттеулер мен зерттемелерді орындайтындардың жасы 39-ға дейін, зейнет жасына дейінгі зерттеушлер құрамының жалпы саны 2015 жылы 40 %, 2020 жылы - 50 %;
2) ғылыми және инженерлік- техникалық жұмысшылардың саны, біліктіліктерін көтерген, оның ішінде жобаны басқару негізінде жыл сайын 3 адамнан кем емес шетелдік технологияларды пайдалануды оқып үйренуден өткен.
3) «олардың сатып алу бойынша жалпы шығыны қазақстандық тауар мөлшерінің жергілікті үлесіне жетті 2015 жылы – 25 %-дан кем емес, 2020 жылы – 50 %-дан кем емес,олардың сатып алу бойынша жалпы шығынның жұмысы мен қызметі 2015 жылы – 60 %-дан кем емес 2020 жылы – 80 %-дан кем емес.»
3 Мақсат: Институтты қаржылық тұрақтылықпен қамтамасыздандыру
Міндеттері:
1) Институтты нығайтылған кірістердің өсімімен қамтамасыздандыру;
2) мемлекеттік емес қаржыландырудың үлесін арттыру;
3) Институттың залалсыз және пайдалы бөлімдерін қамтамасыздандыру.
Негізгі көрсеткіштері:
1) нығайтылған кіріс өсімі 2010 жылмен салыстырғанда 2020 жылы 5 реттен артық;
2) мемлкеттік емес қаржыландырудың үлестерінің жыл сайынғы өсімі 10 %-дан кем емес , 2015 жылы 25 %-дан кем емес қаржыландырудың жалпы көлемінен, 2020 жылы - 50 %-дан кем емес
3) Институттың нығайтылған табыстылығы 2015 жылы
2 %-дан кем емес, 2020 жылы –4 %-дан кем емес.
Стратегиялық бағыт бойынша күтілетін нәтиже - Институт активтерін тиімді басқару
Жоғары мәдениетпен корпоративтік басқарудан институт компания болады.
Институттың ғылыми, шаруашылқ және қаржылық қызметтері Холдинг директорлар кеңесі мен Қазақстан Республикасының білім және ғылыми министрлігінің бекіткен стратегиялық және бағдарламалық құжаттарына сәйкес жүзеге асатын болады.
Ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін болжаудан енгізуге дейінгі инновациялық процестердің толық циклін қамтамасыздандыратын, инфроқұрылымды құратын болады.
Табыстылық жыл сайын артып және институт бойынша жағымды қаржылық нәтижелер қамтамасыз етілетін болады.
Қорытынды
Институт өз қызметінің басым бағыттары бойынша республиканы технологиялық модернациялау мен инновациялық индустрияландыру технологиялық тұрғыдан қамтамасыздандыру және ғылыми-техникалық көмек көрсету, инновациялық процестер арқылы ғылыми жетістіктердіңнарықтық түрде іске асыру, ел экономикасындағы қазақстандық ғылымның ықпалдастығы тиімді мүмкіндік туғызатын болады .
Жетістікке жету жолында қойылған мақсаттар мен міндеттерді орындауда институттың экономика секторлары үшін басым ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін енгізу мен бағдарламаларын дамытуды іске асыру жолымен қамтамасыз ететін болады. Стратегиялық тәсілдерде қойылған зерттеулердің өзектілігі мен сапасын арттыруға өз кезегінде мүмкіндік береді.
Стратегияны жүзеге асыруда институттың ғылыми-техникалық, қаржылық және ақпараттық ресурстары барынша толық түрде пайдаланылатын болады.
«Ғылыми-зерттеу институттарының сапасы», «Өнеркәсіппен университеттердің ғылыми ынтымақтастығы», «Инновацияға қабілеттілік», «Ғалымдар мен инженерлердің қол жетімділігі», «Соңғы технологияларға қол жетімділік», «Компанияның зерттеу жұмыстары мен зерттемелерге кеткен шығыны», «Ғылыми инфрақұрылым» ретінде күтілетін нәтижелер мен негізгі көрсеткіштердің жетістігі бәсекелестікке қабілетті елдердің жаһандық индексі мұндай индикаторлар жетілуге мүмкіндік беретін болады (ГИК),.
Макроэкономикалық өзгерістердің елдегі көрсеткіштері мен олардың маңызды жағдайлардағы сыртқы экономикалық және саяси факторларың өзгеру жағдайында бағытын дұрыстаған болуы мүмкін және ағымдағы мезгілдің әлеуметтік-экономикалық жағдайында стратегия жасалды.
_________________________